Περιφερική Νευροπάθεια
(Οφειλόμενη στη χημειοθεραπεία)

«Περίπου το 30 με 40% των ασθενών που λαμβάνουν νευροτοξική χημειοθεραπεία αναπτύσσουν περιφερική νευροπάθεια.»1

Ορισμός

Η περιφερική νευροπάθεια αναφέρεται στην κατάσταση κατά την οποία εκδηλώνονται συμπτώματα που σχετίζονται με βλάβη στα περιφερικά νεύρα. Τα περιφερικά νεύρα είναι φορείς αισθήσεων, ελέγχουν τις κινήσεις των χεριών και των ποδιών, την ουροδόχο κύστη και το έντερο.

Η χημειοθεραπεία και άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου (μαστός, ορθό, όρχεις, κλπ.) μπορούν να προκαλέσουν περιφερική νευροπάθεια. Αυτό ονομάζεται περιφερική νευροπάθεια οφειλόμενη στη Χημειοθεραπεία (ΠΝΟΧ).1

Συμπτώματα

Κλινικά η ΠΝΟΧ εκδηλώνεται με τρεις τύπους συμπτωμάτων και λειτουργικών ελλειμμάτων:

  • Συμπτώματα αισθητικών νευρώνων: συνήθως αναπτύσσονται πρώτα, επηρεάζοντας τα πόδια και τα χέρια. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μούδιασμα («μυρμήγκιασμα») , αλλοιωμένη αίσθηση αφής, παραισθησία και δυσαισθησία που προκαλείται από την αφή και τις ζεστές ή κρύες θερμοκρασίες2.
  • Συμπτώματα κινητικών νευρώνων : αυτά περιλαμβάνουν αίσθημα αδυναμίας, διαταραγμένο βάδισμα, διαταραγμένη ισορροπία και δυσκολία με λεπτές κινητικές δεξιότητες (π.χ. κουμπιά ρούχων, γραφή κλπ)1.
  • Αλλα συμπτώματα (αυτόνομο νευρικό σύστημα) : πχ. η δυσκοιλιότητα, η κατακράτηση ούρων, η σεξουαλική δυσλειτουργία και οι διαταραχές της αρτηριακής πίεσης1.

Η ΠΝΟΧ είναι μία κοινή ανεπιθύμητη ενέργεια που οδηγεί σε περιορισμό της δόσης της χημειοθεραπείας 3.

Σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία με πολλαπλά φάρμακα, η συχνότητα εμφάνισης της ΠΝΟΧ αυξάνεται στο 38%. Λόγω της έλλειψης τυποποιημένων διαγνωστικών εργαλείων αυτή η εκτίμηση παραμένει ανακριβής. Επιπλέον, η συχνότητα εμφάνισης ποικίλλει ανάλογα με τους χημειοθεραπευτικούς παράγοντες που χρησιμοποιούνται, τη δόση και τη διάρκεια της θεραπείας4.

Τα αίτια

Η ΠΝΟΧ δημιουργείται όταν ο ασθενής υποβάλλεται σε διάφορους τύπους χημειοθεραπείας 3,5 . Υπάρχουν έξι κύριες ομάδες ουσιών που βλάπτουν τους περιφερικούς αισθητήρες, τους κινητικούς και τους αυτόνομους νευρώνες, οδηγώντας στην ανάπτυξη της ΠΝΟΧ, καθώς και των σχετιζόμενων με αυτή συμπτωμάτων3,5. Ορισμένες απο αυτές είναι:

  • Αντινεοπλασματικοί παράγοντες με βάση το λευκόχρυσο (σισπλατίνη, καρβοπλατίνη, οξαλιπλατίνη).
  • Ταξάνες (paclitaxel, docetaxel)
  • Αναστολείς πρωτεασώματος (βορτεζομίμπη)
  • Ανοσορυθμιστικά φάρμακα (θαλιδομίδη) κλπ.

Οι συνέπειες της ΠΝ

Στο 40% των επιζώντων από καρκίνο η ΠΝ μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμα συμπτώματα και ολική αναπηρία (Park SB, 2013). Η ΠΝ μπορεί επίσης να προκαλέσει μακροχρόνια νοσηρότητα στους επιζώντες3.

Διάγνωση της ΠΝΟΧ

Τώρα πλέον έχει αποδειχτεί ότι η σοβαρότητα των συμπτωμάτων της ΠΝ εξαρτάται από τη δόση, ανάλογα με το φάρμακο που χρησιμοποιείται2.

Συχνά τα συμπτώματα της ΠΝΟΧ εμφανίζονται αργότερα, δηλαδή εβδομάδες ή ακόμα και μήνες μετά το τέλος της χημειοθεραπείας. Μερικές φορές τα συμπτώματα επιδεινώνονται όταν διακοπεί η θεραπεία2.

Δεν υπάρχει τυποποιημένη διάγνωση της ΠΝΟΧ5. Οι περισσότερες διαγνώσεις γίνονται με κλίμακες βαθμολογίας που χορηγούνται από κλινικούς ιατρούς. Δύο χρησιμοποιούνται κυρίως: «NCI-CTCAE-Neuropathy Sensory» και «Total Neuropathy Sore».

Βιβλιογραφία

  1. Timothy J Brown et Al. Chemotherapy-Induced Peripheral Neuropathy, Oncol 2019 May 1;5(5):750.
  2. Renata Zajączkowska, et Al. Mechanisms of Chemotherapy-Induced Peripheral Neuropathy Int J Mol Sci 2019 Mar 22;20(6):1451.
  3. Nathan P Staff et Al. Chemotherapy-induced peripheral neuropathy: A current review Ann Neurol 2017 Jun;81(6):772-781.
  4. Jamie R Brewer et Al. Chemotherapy-induced peripheral neuropathy: Current status and progress Gynecol Oncol 2016 Jan;140(1):176-83.
  5. Susanna B Park et Al. Chemotherapy-induced peripheral neurotoxicity: a critical analysis CA Cancer J Clin Nov-Dec 2013;63(6):419-37.
  6. Dawn L Hershman et Al. Prevention and management of chemotherapy-induced peripheral neuropathy in survivors of adult cancers: American Society of Clinical Oncology clinical practice guideline Clin Oncol 2014 Jun 20;32(18):1941-67.
  7. Constance Visovsky et Al. Putting evidence into practice: evidence-based interventions for chemotherapy-induced peripheral neuropathy Clin J Oncol Nurs 2007 Dec;11(6):901-13.
  8. L Vahdatet Al. Reduction of paclitaxel-induced peripheral neuropathy with glutamine Clin Cancer Res  2001 May;7(5):1192-7.
  9. M D Stubblefield et Al. Glutamine as a neuroprotective agent in high-dose paclitaxel-induced peripheral neuropathy: a clinical and electrophysiologic study Clin Oncol 2005 Jun;17(4):271-6.
  10. Wei-Shu Wang et Al. Oral glutamine is effective for preventing oxaliplatin-induced neuropathy in colorectal cancer patients Oncologist 2007 Mar;12(3):312-9.
  11. Stephen Sands et Al.Glutamine for the treatment of vincristine-induced neuropathy in children and adolescents with cancer Support Care Cancer 2017 Mar;25(3):701-708.